In Het Proces, een boek van Franz Kafka uit 1925, vertelt deze hoe Jozef K. beschuldigd wordt van een misdaad die verder niet gespecifieerd wordt. Het boek beschrijft de weg die het hoofdpersonage aflegt doorheen een onverschillige administratie met de dreiging van het oordeel loerend achter elke hoek. De beschuldiging leidt onherroepelijk tot een schuldgevoel ook al weet Jozef K. niet wat de eigenlijke grond hiervan is. Het eindeloze wachten op antwoorden die nooit komen en het ondoorgrondelijke administratieve kluwen zorgen voor een diep existentieel onbehagen. De wereld die voorheen nog veilig en vertrouwd was, is door een eenvoudige beschuldiging vreemd en bedreigend geworden. Het Proces van Kafka is een absoluut meesterwerk dat – net als het leven zelf - voor altijd onafgewerkt zal blijven.
Kentucky Route Zero, dat in vijf episodes tussen 2013 en 2022 op de wereld werd losgelaten, vertelt het verhaal van Conway, een truckchauffeur die een laatste lading moet afleveren vooraleer de zaak waarvoor hij werkt zal ophouden te bestaan. Omdat een adres buiten alle vertrouwde routes ligt, is Conway verplicht om allerhande omwegen naar zijn bestemming te nemen. In het troosteloze nachtelijke landschap van Kentucky ontmoet hij tal van verschoppelingen die stuk voor stuk gebukt gaan onder onbetaalbare leningen, achterpoortjes in ziektekostenverzekering en schulden die doorverkocht worden aan grote firma’s. Mensen worden door handelaars in schulden bewust door een onbegrijpelijke administratieve molen gehaald waartegen ze geen verweer hebben. Voor de makers van Kentucky Route Zero zit de kern van het spel in de mysterieuze, bijna esoterische ervaring dat de dagelijkse inspanningen van tal van werkende mensen hen toch onherroepelijk schuldig maken aan het niet betalen van rekeningen met (voor hen) bijna magische tekens erop, binnen een anoniem, vreemd en onverschillig systeem. Het spel is geboren uit de Amerikaanse schuldencrisis van 2008 en vormt een aanklacht tegen de brutale neo-kapitalistische logica die de sterke tot winnaar uitroept en de zwakke tot schuldige (en iedereen die daar kritiek op heeft tot communist).
Waar Jozef K. nog kansloos vermalen werd door het systeem, toont Kentucky Route Zero echter een alternatief. De Zero is een verborgen weg en later ook een ondergrondse rivier waar mensen zich begeven die om een of andere reden door de mazen van de samenleving zijn gevallen. Letterlijk dus een stroming die tegen de wetten van de wereld ingaat. Als het over alternatief Amerika gaat is Uberkamper het inmiddels gewoon geworden om zich alt-right trailerparkbewoners voor te stellen, die hun huis behangen met semi-automatische wapens en met vlaggen die ook gezwaaid werden door het zuidelijk deel van de bevolking tijdens de burgeroorlog. De Zero vertelt over het stuk van de samenleving dat even hard getroffen werd door de crisis maar niet vastloopt in verzuurd rechts navelstaren. Solidariteit, zachtmoedigheid en emotionele betrokkenheid bij lotgenoten, zorg, aandacht voor slachtoffers van machtige bedrijven en begrip voor wie niet aan het systeem ontsnapt of er terug in vastloopt, het zijn thema’s die allemaal even aangeraakt worden op de ontsnappingsroute uit de samenleving die Zero blijkt te zijn.
Kentucky Route Zero krijgt lovende commentaren en wordt gezien als een voorbeeld van het enorme verhalende potentieel van computergames. Helaas kon Uberkamper zich niet helemaal over de totale afwezigheid van gameplay zetten en de eindeloze aaneenschakeling van gortdroge flappen tekst waar soms geen touw aan vast te knopen valt. Conway verzamelt wel een bont gezelschap aan verworpenen der aarde rondom zich, maar uiteindelijk doet het spel daar weinig meer mee dan, zoals in een Visual Novel, bij elke stopplaats een compact verhaal te vertellen. Dat maakt het verhaal nog altijd veel intenser dan menig boek of film, maar het had ook wel iets meer mogen zijn. Ook grafisch valt het spel te omschrijven als sober of gestileerd, hoewel een wat minder artistieke begaafde geest als Uberkamper hier ook maar weinig mee kan aanvangen.
Inhoudelijk valt de tocht langs Route Zero te omschrijven als een filter die de zakelijke mens scheidt van de dichters en de kunstenaar. Het zootje ongeregeld dat lang genoeg aan boord is gebleven om het einde van het spel te halen, strandt uiteindelijk in episode vijf in een soort van Christiania Freetown (de hippiewijk van Kopenhagen) dat door een dicht bos van de wereld afgescheiden is. Daar gaat het emogehalte van het spel over van tenenkrullend klef naar ronduit ondraaglijk. Uberkamper heeft bijvoorbeeld geen idee wat hij met de begrafenis van een koe aan moet vangen, maar hij is wel zeker dat dit op geen enkele manier verband houdt met zijn eigen leven.
Toch is het ook voor wie zoals Uberkamper niet thuiskomt in het verhaal, niet moeilijk om de enorme verhalende kracht van Kentucky Route Zero te zien. De gebeurtenissen langs de Zero ontvouwen zich krachtig en het feit dat hij er wat emotieloos langs de zijlijn bij staat te kijken is jammer en mag zeker niet verward worden met goedkope cynische commentaar. Het vraagt moed om een verhaal als Kentucky Route Zero tot het einde toe te vertellen. Wie mee is in het verhaal wacht een diepe emotionele beleving met een bevredigend einde. Wie zoals Uberkamper ondanks alles niet mee is, wacht op zijn minst de wetenschap dat een groot deel van de verhalende kracht van computergames momenteel nog onderbenut is.
Misschien is het dat wel dat Kentucky Route Zero ons wil vertellen: dat elk van ons wacht op dat ene spel dat alles goed doet, dat ons troost, dat ons verlost van onze schuld en dat ons in het diepste van ons wezen zal raken. Een spel dat we na het spelen stilletjes wegleggen om daarna nooit nog een computergame aan te raken; Wetende dat we rustig kunnen sterven en dat het allemaal de moeite waard is geweest. Het moet zelfs geen spel zijn, het mag ook gewoon een mens zijn die de weg vraagt om een pakje te leveren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten